.....(Hal-ku-dhigyo Dhaxal-gal Noqday) = ..... President, C/raxmaan A. Cali: ''Jamhuuriyadda Somaliland dib ayay ula soo Noqotay Qaran-nimadeedii sidaa awgeed, waa dal xor ah oo gooni u taagan maanta (18/05/1991) laga bilaabo''...>>>>> President, Maxamad I.Cigaal:''Jiritaanka Jamhuuriyadda Somaliland'' Waa mid waafaqsan xeerasha u-degsan Caalamka! Sidaa darteed, waa Qaran xaq u leh in Aduunku aqoonsado''...>>>>> President, Daahir R. Kaahin: ''Jamhuuriyadda Somaliland waa dal diimuqraadi ah oo caalamka ka sugaya Ictiraafkiisa''...>>>>> President, Axmed M. Siilaanyo: ''Jamhuuriyadda Somaliland, Boqol sano haday ku qaadanayso helista Ictiraafkeedu way Sugaysaa! Mar dambena la midoobi mayso Somalia-Italia''.....[***** Ha Jirto J.Somaliland Oo Ha Joogto Waligeed *****].....

Saturday, November 24, 2012

Somaliland: ''CULTURAL GENOCIDE


- Ninka la yidhaa DALAI LAMA ee u dhaqdhaqaaqa xuquuqda dadka Tibetan ka ah ee ku dhaqan dalka China ayaa mar uu ka hadlayey cadaadiska dadkiisa ay xukuumadda China ku hayso waxa uu yidhi: “Ka sakow cadadiska, dilka, xaqiraada,dulleynta, xidhniinka dadkeyga loo geysto waxa noo weheliya mashruuca Cultural genocide ah oo shacabka lagu fuliyo si loo tirtiro isirkayagii iyo astaantii ay dadkeygu lahaayeen”
Maahmaahdeenuna waata tidhaa:” wuxu na baday wuxu na baraybaa nagaga darran”.Tu kalena waata tidhaa:” ayax teg Eelna reeb”.

Shacabka Somaliland ee xasuuqu kasoo gaadhay dawladihii kala dambeeyey ee wixii la isku odhan jiray Somali Republic waxa u dheer dhaqanka khasabka lagaga dhigay ee aanay isir u laheyn. Ceebi kuma jirto in lagu xoojiyo luqadaada iyo dhaqankaaga kuwa shisheeye laakiin waxa ay dhibtu tahay kolka lagugu khasbo in sidaas aad yeesho. Dhibaatadu waxa ay ka taagantahay kolka saqaafadaa lasoo ergisanayaa uu baabiinayo ama wiiqayo kii aynu asalka u lahen ee aynu awoowyaasheen ka dhaxalnay.
A)Kalmadaha Soo galeetiga ah

Waxa aan ka marooradilaacaa kolka aan maqlo xarrafka “R” oo lagu badalo kaynu laheyn ee “DH” sida kolka la leeyahay YIRI iyadoo loo jeedo YIDHI.Wax kale oo jira eray kale oo aad iyo aad iyadana loo isticmaalo oo isagu xataa aan afsoomaliba aheyn. Waa ereyga Digireeto.

Kobcinta Cultural genocide ka la inagu wado waxa qeyb weyn ka qaadata warbaahinteena maanta oo aan hoosba u eegin erayada ay isticmaalayaan. Waxa masuul ka ah xukuumada Somaliland gaar ahaan wasaaradaha ay khuseeyaan sida warfaafinta iyo waxbarashada. Waxad moodaa in xukuumadu aanay fahamsaneynba khatarta ay leedahay dhaqankan shisheeye ee ina dhexqaaday ee hoos u dhigaya keenii.

Somaliland waxa ay iska xoreysay boqortooyadii United Kingdom. Dagaal qadhaadh iyo halgan dheer dabadeedna waxa kale oo ay ka xorowday in Somalia ay gumeysato. Laakiin waxa aynaan wali ku wada guuleysan in aynu xagga dhaqanka ( cultural) ka xorowno.
Waxa haboon in la isku wacyi galiyo oo lagu bilaabo warbaahinta gaar ahaan inta ay  xukuumadu maamusho, oo loo sheego dhalinyarada maanta warbaahinta ka hawl gasha  in aanay isticmaallin erayada aan Somaliland ku abtirsan. Waa in guddi loo saaraa ka saarta erayada soo galeetiga ku ah afkeena, oo soo badhigtaa kuwa haboon in la isticmaalo  badaalkooda. Waxan soo jeedin lahaa haddii la waayo erey lagu badalo eryadaas in aynu kasoo ergisano meela kale oo aan Somalia aheyn.

Matallan ereyga Digireeto waa Talyaani waxa lagu badali karaa wareegto haddii la waayo wareegto waxa lagu badali karaa kii English ka ah ee Circular haddii la waayo waxa laga baadi dooni karaa xagaa iyo Djibouti ama Ethiopia. Waxa la isweydiin  karaa maxaa kuwaa loo doortay ee loo diidanyahay Somalia. Jawaabtu waxa weeyi midna waa la igu khasbay oo waa”Afkaagana tuur keygana qaado” midna inagaa doonanay oo doordooraneyna. Waxa kale oo haboon in aynu iskaga fogaano intii laga fogaan karo astaamihii ay lahaayeen warbaahintii dawladdii aynu kalasoo noqonay xorriyadeena.
Astaamahaa waxa ka mid ah muusiiqa hordhaca looga dhigo barnaamujyada sida wararka, Caafimaadka, Waxbarashada, maaweelada Caruurta …. Iwm. Waxa kale oo aan usoo jeedinayaa in muusiga dhextaalka looga dhigo barnaamujyadu uu ahaado kuwo ka turjumaya muusigii Somaliland asalka u laheyd ee caanka ahaa sida qaraamigii, iyo heesihii ay tiriyeen ama ay qaadi jireen fanaaniinteenu kuwa nool iyo kuwa hoydayba. Waxa laga yaabaa in kalmadaha aan diidanahay ay asalkoodu Somali yihiin laakiin waxan ku diidanahay aad uma isticmaalno(Not popularly used)
Hoos waxan kusoo taxayaa qaar ka mid ah kalmadaha sida aadka loo isticmaalo ee meesha ka saaray kuweenii:

 
Kalmadda Soo galeetiga ah
Ta asalka ah
1
Digireeto
Wareegto ama Circular
2
Xarafka ( r) sida wuxu yiri
Badaalkiisu waa xarafka (dh)sida wuxu yidhi
3
Koronto
Laydhtiriig/warshadda laydhka
4
Nal
Laydh/laambad/guluub
5
Bangiga
Baanka
6
Musqul
Suuli/beytulmay
7
Qadar xayeysiin ah
Qadar Xayeysiis ah
8
Naas nuujin
Naas Jaqsiin/Naas ku duwid
9
Dhimirka/Cusbitaalka dhimirka
Dadka maskaxda wax ka qaba ama ka  dhimanyihiin/ cusbitaalka maandhaye
10
Darbi jiif
Dibjir
11
Kulan looga Hadlayey
Kulan lagaga Hadlayey
12
Damis/damiyey
 Bakhtiin/Bakhtiiyey
13
Ukun
Beed
14
Kawaanka
Xero dhiigta
15
Buundo
Bridge/Kaabad
16
Walxaha qarxa
Waxyaabaha qarxa/alaabta qaraxda
17
Traafikada
Trafiga
18
Taarigo/Tarikada
Lambar
19
Saldhiga booliska
Shookiga/stationka
20
Koonfur
Hawd/oogo/xagga sare
21
Ganacsi
Baayac mushtar/ tijaarad/ rog rog
22
Galley
Arabikhi/xasiid/
23
Qol
Maqsin/Aqal
24
Wacay (tilifoonka ka wac)
La hadlay(Tilifoonka igalasoo hadal/tilifoonka uga yeedh
25
Waanu wacnay
Waan u yeedhnay
26
Qurbojoogta
Qurbejooga
27
Duurjoogta
Ugaadha
28
Rugta Ganacsiga
Aqalka baayacmushtarka
29
Warshadda shimeetada
Warshadda Sibidhka
30
Akhrinayey
Akhriyayey
31
Shoobareeyey
Mudaharaad/Gadood
32
Muusikada
Miyuusiga
33
Rigoore
Penalty
34
Baraajeyn/Baraajeeyey
Barbardhac/draw/ismari-waa
35
Eber
Waxba/zero
36
Banooni
Kubad
37
Dheel
Cayaar
38
Olombikda/Olombigada
Olombiga
39
Kooxda A ayaa uga adkaatay kooxda B hal & eber
Kooxda A ayaa kaga badisay kooxda B Hal/mid iyo waxba

 B)Magacyada Hayadaha NGO iyo kuwa xukuumiga
Waxa kale oo iyana jira magacyada shariikadaha wadanka laga aasaaso loo baahanyahay in magacoodu ay ka muuqato astaanta Somaliland. Haddii ay ujeedadu tahay in damac kaga jiro ka shaqeysiga koonfurta wadankii la isku odhan jiray Somali republic oo laga yaabo in astaan Somaliland ay leedahy sharikadii sidataa in dhib ku noqoneyso waxa haboon in magac aan inaga wax u dhimeyn astaanteena lala baxo.Mattallan magacyada laga horeysiinayo ama laga dambeyneysiinayo SOM waxa ay isku walaaqayaan Somaliland iyo Somalia.

Sidaas oo kale iyaguna waxa jira magacyada ay la baxaan NGO yada oo magacyadoodu qaarkood aad ugu eegyihiin kuwa wadanka aynu dooneyno in aynu kala faataxeysano. Kolkaa iyagana waxa haboon in kolka la diiwaan galinayo hayadahaas loo sheego kol hadii ay maxali yihiin in astaantoodu ay qayaxnaato oo aanay ku khaldamin astaamaha Somalia.

C)Xoojinta magaca Jamhuuriyadda Somaliland

Waxa iyana muhim ah warbaahinta dalkeena ka jirta gaar ahaan TV stations ka, haddii gaar loo leeyahay iyo haddii uu yahay ka xukuumaduba, in marka ay soo jeedinayaan wararkooda ama barnaamujyadooda ay xusaan halka ay kasoo tabinayaan in ay tahay wadan la yidhaa JAMHUURIYADDA SOMALILAND. Sidan ayey usoo qadimaan barnaamujyada ”Halka warkaas aad ka dhageysaneysaan ama aanu idinkasoo tabineynaa waa xafiiskayaga Hargeisa, Borama, Berbera, Laasanod, Burco iwm. Ma sheegaan magaalooyinkaasu halka ay ku yaalaan iyagoo qaarkood diidan in ay afka soo mariyaan Jamhuuriyadda Somliland. Qaar iyagu way sheegaan oo waxa ay yidhaahdaan” Wararka nooga imanaya Somaliland” Laakiin iyaguna waxay ka reebaan Jamhuuriyadda. Somaliland waxa ay u eekeysiiyaan mid ka mid ah goboladii wadankii gabalkiisu dhacay ee Somali Republic.

D) Ciyaaro dhaqameedka
Qodobkan waxan ku kordhyey Bishan November 2012 oo lagu gudo jiro ololaha doorashooyinka golayaasha degaanka Somaliland.Nasiib daro ururadii gabigoodiiba waxa qabsaday hees ciyaareed la yidhaa DHAANTO oo asalkeeda aynaan shuqul ku laheyn. Waxad moodaa in aanay reer Somaliland ciyaar dhaqmeed kaleba laheyn. Dhibi kuma jirto hadaad dhinac ka eegto oo waa ciyaar dad Somaaliyeed leeyihiin laakiin ceebtu waxa weeyi maxaa ciyaaraheenii kale ee aynu asalka u laheyn looga door biday?

Aaway Saylicigii? Aaway Wigladii? Aaway Botorkii?Aaway Ceegaabigii? Aaway Sedexlaydii? Aaway.........kuwi kale /
''Allaa Mahad Leh''

W/Q; Cali Aw Xuseen Cumar

No comments: