Tirada ''Toddoba'' iyo Tabaabushihii Kulmiye!

 

- Dadka reer Soomaaliland warwar iyo wareer ayaa ku dhacey maalintii dhidibada loo taagay ururka Kulmiye. Waxaa geeriyooday  madaxweynihii   si badheedha u sheegay una hirgaliyey  in bulshadu xaq u leedahay inay samaysato ururo. Ururadaa oo tartan dhex mara ka dib ay saddex xisbi qaran ka soo bixi doonaan sida dastuurka qaranka jamhuuriyada Soomaliland dhigayo. Madaxweyne Maxamed X.Ibraahin Cigaal (IHUN wuxuu geeriyooday bishii May 3, 2002^kii.

 

Waxaa markaa gabogabo ku dhaweyd  waqtigii loogu talo galay in la furan karo ururada.Hase yeeshee geeridaa ka dib ayaa  golaha guurtidu kordhiyey mudadii waxaana  golaha loolanka ku soo biiray oo la unkay labada urur ee ASAD oo uu hogaanka u hayey Salaabaan Maxamuud (Saleebaan Gaal) iyo Kulmiye oo uu hogaanka u qabtey Axmed Maxamed  Maxamuud Siillaanyo. Sababta loo kordhiyey ilaa iminka bulshada reer Soomaaliland looma sheegin,waxaa kaloo ka  qarsoon bulshada reer Soomaaliland sababta labadaa urur loo furan waayey markuu Cigaal(IHUN) noolaa ama loo furi waayey mudadii loogu qoondeeyey in urur la furan karo.

Ururka Kulmiye oo lagu dhawaaqey dabayaaqadii May 2002^kii ayaa markiiba bulshadu sas iyo anfariir ka qaadeen.Waxaa laysla dhex maray in magaca ururku ka waramayo ujeedada loo aasaasay.Bulshadu dareenkaa way qabtey, hogaamiyayaasha ururkaasina  magacu wuxuu u taagan yahay iyo siduu ku baxey midna bulshada lamay wadaagin. Waxaa ururkaasi  u soo gudbay kaalintii xisbinimada bishii Diisamber isla 2002^kii.

 

Waqtigu wax tilmaami ogaa. Kala daadasho iyo  kala socosho ku timid xubnaha wasiirada  dawlada ee ka tirsan xisbiga Kulmiye ayaa keenay in shir saddex cisho socday la qabto .Shirkaasi wuxuu bilaabmay maalintii sabtida aheyd (Oktoober 6,2012).Inkastoo maalintii Isniintii shirkaasi loo hakiyey aaskii qaran ee loo sameeyay halyeygii qaran iyo maatida u doodihii Abwaan Maxamed Xaashi Dhamac Gaarriye(IHUN).

 

“Madaxweynaha  Janhuuriyada SoomaaliLand Mudane, Axmed Maxamed Maxamuud (Silanyo), ayaa fadhigii maanta ee golaha wasiirada waxa uu ku wargaliyey golaha wasiirada todobaadka soo socda golohu yeelan doono kulamo socon doona saddex maalmood, kulamadaasi oo lagu qiimeynayo dibna loogu eegi doono wax qabadkii xukuumada u fuley mudadii ay jirtey iyo kuwa aan la fulin”ayuu yidhi afhayeenka madaxtooyada Axmed Saleebaan Dhuxul.

 

Shirkaa waxaa lagu  soo afjarey in laysla qaatey 70% (boqolkiiba todobaatan) in hawlihiii Kulmiye loo igmadey ay qabteen.Isla  warbixintaa ayey  ku qornay in hawlaha aan wali qaban ee hadhsan ay dhan yihiin 130 hawlood.Tani oo u dhigmaysa  marka tirada boqolayda lagu tilmaamo inay tahay 30%(boqolkiiba Soddon)-ka u hadhsan.Sidoo kale marka tiradooda boqolayda 70% (boqolkiiba todobaatan) tiro ahaan lagu cabiro waxay nnoqonaysaa inay qabteen in ka badan 303 (saddex boqol iyo saddex) hawlood.Waa ta keentay inay dadku garan waayaan hawlahan intaa leeg ee Kulmiye sheegtay,dawlada laftigooguna  way ku adkaatey inay  tirada intaa leeg oo hawlqabad ah soo bandhigaan bulshadana taabsiiyaan.

 

Wuxuu wareerkaasi sii kaalmeeyey  saskii iyo anfariirkii laga qabey xisbiga Kulmiye bundhigiisii.Hase yeeshee waxay bulshadu isku qancisay malaha tirada 7(toddobada) ayey jeclaysteen ee iyaguba hawl intaa leeg baanu qabaney umay jeedin.Dhacdoooyinka aduunka waxaa summad u ah inay is-fasiraan.Doorashadii degaanka ee dhawaan qabsootey ayaa xisbiga  Kulmiye  wuxuu helay tirada toddoba  goobaha ugu badan.

 

Waydiinta u baahan warcelintu waxay tahay markaa tirada Toddoba iyo Xisbiga Kulmiye maxaa isla doontay?. Marka dib loo eego dhacdooyinkaa iyo astaamahooga ayaa waxaa la garan karaa in qorshe la degay uu jiro una baahan in dib loo shaandheeyo, bulshadana la wargaliyo.

 

Xisbiga Kulmiye magaciisu wuxuu ka kooban yahay toddoba xaraf,  saska iyo anfariirka bulshadu qaadey wuxuu ku salaysnaa inuu xisbigani yahay mid u heelan “midnimo” raadin.Eraygaasina wuxuu ka kooban yahay toddoba xaraf. Hogaanka ururka waxaa loo gartey Silanyo[1]  oo ka kooban toddoba xaraf.Magaaladii lagu caleemo saarey laguna soo boqray Axmed Maxamed Maxamuud waxay aheyd Gar-adag oo iyaduna ka kooban toddoba xaraf. Magaaladii  Kulmiye  inuu madaxtinimada dalka ku soo baxo kaalin libaax ka qaadatey  waxay aheyd Gabiley oo iyaduna ka kooban toddoba xaraf. Shirkii saddexda maalmood ee  ummada lagu jahawareerinayey wuxuu gabogaboobey maalin Salaasa ah   oo iyaduna ka kooban toddoba xaraf. Tilmaamaha sidan ahi wy tiro bateen ee maxaa  ka dhexaysiiyey tirada toddoba-da ah ayaa ah waydiinta warcelin inaga sugaysa.

 

Dadweynaha waxaa u taala inay ka biyo-dhaliyaan waxa u galay Kulmiye tirada Toddobada ah ,ma wadaad baa ug faaliyey,mise waa  sir ku aasan madaxtooyada?

 

Xusuusin:

 

Dalka Jamhuuriyada Soomaaliland waxaa ka dhacey  doorashooyin dhawr ah; mid golaha degaanka ah, mid golaha baarlamaanka ah, laba madaxweyne doorasho. Dagaal muu dhicin iyo dilna hadalkiisaba daa. Maxaa Kulmiye laga filayaa doorashooyinka soo socda, maxaase Gudida Doorashooyinku bulshada reer soomaaliland ay la hortagi doonaan.

 

W/d; Tifatirkii  Mareegata Farshaxan